μεταξοσκώληκες και μεταξωτά, μια απίθανη μεταμόρφωση

«[…] κάποιοι μοναχοί που έρχονταν από την Ινδία […] εμφανίστηκαν μπροστά του […] του εξήγησαν πως παρασκευαστές της μετάξης είναι κάτι σκουλήκια, και δάσκαλο έχουν τη φύση που τα αναγκάζει να εργάζονται συνεχώς. Και ενώ είναι αδύνατο να μεταφερθούν τα σκουληκια ζωντανά, είναι πολύ πιο πρακτικό και εύκολο να μεταφερθεί ο γόνος τους. Το γόνο, είπαν, τον αποτελούν χιλιάδες αβγά. Κάθε χρόνο οι άνθρωποι θάβουν τα αβγά αυτά σε κοπριά, κι έτσι όπως κρατιούνται ζεστά, μετά από κάποιο διάστημα παράγουν τα νέα ζωύφια. […] Αυτοί τότε επέστρεψαν στην Ινδία […] και γύρισαν στο Βυζάντιο με αβγά. Και με τον τρόπο που αναφέραμε παραπάνω τα μετέτρεψαν σε σκουλήκια, τα οποία τάιζαν με φύλλα μουριάς».

Προκόπιος, Περί Πολέμων, από το βιβλίο της Παρής Καλαμαρά, Κόκκινη κλωστή δεμένη…, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.

Ανήμερα του Ευαγγελισμού, βάζανε οι νοικοκυρές τους μεταξόσπορους μέσα σε καθαρές άσπρες πετσέτες και τους πήγαιναν στην εκκλησία για να διαβάσει ο παπάς ευχή, να ευλογηθεί ο σπόρος και να πετύχει το κουκούλι. Ύστερα βάζανε το σπόρο στα κρεβάτια και άρχιζε η τροφή με τα φύλλα της μουριάς. Όλη μέρα με κάρα, με ζώα, ακόμα και με την πλάτη κουβαλούσαμε από τους μπαχτσέδες, τα φύλλα, για να ταΐσουμε τα σκουλήκια. Σιγά-σιγά οι κάμπιες παίρνανε ένα χρυσαφί χρώμα και από το στόμα τους έβγαινε ένα σάλιο σα χρυσή κλωστή. Τότε έφτανε η ώρα για να γίνουν τα κουκούλια. Φέρνανε από τα χωράφια κλαδιά από βαλανιδιές, τα βάζαμε όρθια στα κρεβάτια κι ανεβαίνανε οι κάμπιες και πλέκανε το κουκούλι τους. Τελευταία δουλειά ήταν να βγει το κουκούλι από τα κλαδιά, να καθαριστεί και τότε πιο ήταν έτοιμο για το εμπόριο.

Μαρτυρία του Σαράντη Αλαγκιοζίδη από το Σιριάνι Μιχαλιτσίου. Από το βιβλίο της Σούλας Μπόζη, Τα Μεταξωτά της Προύσας

Το μετάξι από την Κίνα
το ’φεραν Βυζαντινοί
το περάσαν σε ραβδί
άγιοι και μοναχοί

Μερικές φορές η φύση αφηγείται τις πιο θαυμαστές ιστορίες: ένα αυγό που γίνεται σκουλήκι τρώγοντας ακατάπαυστα αποκλειστικά φύλλα μουριάς, φρεσκοκομμένα και τρυφερά, κοιμάται τρείς φορές με το κεφάλι ψηλά, πριν ξεκινήσει να φτιάχνει μια «χρυσή» κλωστή που μέσα της τυλίγεται, δημιουργώντας ένα κουκούλι, το οποίο τελικά τρυπάει πετώντας, μεταμορφωμένο σε πεταλούδα. Και καθώς η πεταλούδα πετάει για να ολοκληρώσει το σύντομο κύκλο της ζωής της αφήνοντας τα αυγά της, ξετυλίγοντας αυτή τη χρυσή κλωστή του κουκουλιού απ’ όπου δραπέτευσε, ξεκινάμε να αφηγούμαστε μια άλλη θαυμαστή ιστορία ταξιδιών, εμπορίου, κλοπών, ιστορικών γεγονότων, ηρωικών προσώπων και εξαιρετικών χρωμάτων, ποικιλότροπα υφασμένη που ξετυλίγεται μέχρι τις μέρες μας: την ιστορία μιας μεταξωτής κλωστής.
Αυτές τις ιστορίες μας δίνουν την ευκαιρία να μιλήσουμε στα παιδιά για πολλά και διαφορετικά θέματα. Να παρατηρήσουμε, να περιγράψουμε, να αφηγηθούμε,  να παρακολουθήσουμε σε έναν χάρτη ταξιδεύοντας και διασχίζοντας πολλές χώρες, να αγγίξουμε και να ξεχωρίσουμε διαφορετικές υφές.
Είναι μια εξαιρετικά απλή κι όμως τόσο σύνθετη πρόταση κυρίως για μια σχολική τάξη αλλά και για κάθε παιδί στο σπίτι του (οι παλιότεροι όλοι θυμούνται πως ένα από «τα παιχνίδια τους» ήταν η εκτροφή μεταξοσκωλήκων, το καθημερινό μάζεμα των φύλλων της μουριάς, το να αφουγκράζονται τον ήχο των σκουληκιών καθώς ροκανίζουν τα φύλλα, η παρατήρηση της κατασκευής του κουκουλιού).

Την ιδέα γι' αυτό το θέμα μας έδωσε ο Χάρης Παπαδόπουλος που κουβάλησε μια μέρα μια μεγάλη κούτα με μεταξοσκώληκες για να μοιράσει στους μαθητές του. Μοιραστήκαμε μαζί του τη χαρά να προκαλείς την παρατηρητικότητα των παιδιών, να κεντρίζεις τα ενδιαφέροντά τους και να κερδίζεις έστω και για λίγο τον ενθουσιασμό τους.

	βιβλία για τους μεταξοσκώληκες και το μετάξι

τυπώστε την αφίσα (PDF)

Για να προμηθευτείτε μεταξοσκώληκες, μπορείτε να απευθύνεστε στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, Τμήμα Σηροτροφίας (για την Αθήνα: Ιερά Οδός αρ. 75, τηλ.: 210 5294 562 begin_of_the_skype_highlighting            210 5294 562 )     end_of_the_skype_highlighting