Φανταστικές Ιστορίες

Από τις πατούσες των Χόμπιτ στη σκόνη των άστρων

Ιστορίες που αρχίζουν στην πραγματικότητα και σιγά σιγά αλλάζουν κατεύθυνση προς τον κόσμο της φαντασίας, των αρχαίων μύθων και θρύλων, τον κόσμο των ηρώων και των παράδοξων πλασμάτων.

Πάνω απ’ όλα όμως η φανταστική λογοτεχνία ταξιδεύει σε άλλους κόσμους, φτιάχνει χάρτες ανεξερεύνητων και αγεωγράφητων τόπων: η μέση γη, η γαιοθάλασσα, η χώρα του Υς, η Νάρνια, το Χόγκουαρτς.
Τον 19ο και στις αρχές του 20ου αιώνα πολύ λίγοι συγγραφείς, όπως ο Λιούις Κάρολ με την Αλίκη στη χώρα των Θαυμάτων, ξέφευγαν από τον πραγματικό κόσμο. Προχωρώντας ο 20ος αιώνας, έφερε δυο παγκόσμιους πολέμους που έδωσαν στον κόσμο μια ισχυρή δόση ρεαλισμού και δημιούργησαν τις συνθήκες για να πολλαπλασιαστούν οι συγγραφείς που προσπαθούσαν, μέσα σε φανταστικούς χώρους, να εξηγήσουν στον ίδιο τους τον εαυτό την αγριότητα της ανθρώπινης ιστορίας. Στη Μεγάλη Βρετανία, μια χώρα πλούσια σε μύθους και θρύλους οι φανταστικές ιστορίες, ξεπήδησαν μέσα από ένα γόνιμο έδαφος. Ο Λιούις, ο Τόλκιν, ο Πούλμαν αλλά και η Ροούλιγκ, χρησιμοποιώντας τις παλιές ιστορίες, έπλασαν τις δικές τους καταφέρνοντας κάτι που πριν είκοσι χρόνια φάνταζε ακατόρθωτο: να ξαναγυρίσουν τα παιδιά των δέκα χρονών στην ανάγνωση και στα μυθιστορήματα – ποταμό.
Από την άλλη μεριά του Ατλαντικού, στην Αμερική, μια χώρα νέα σε ηλικία, οι συγγραφείς δημιούργησαν εντελώς καινούργιους κόσμους, όπως οι καταπληκτικοί κόσμοι της Ούρσουλα Λε Γκεν που με τον δυναμισμό των ηρώων αλλά και των ιστοριών της επηρέασε κάθε ιστορία που γράφτηκε έκτοτε.
Το ίδιο ισχύει και για τους Χόμπιτ του Τόλκιν, που έτσι κι άφησαν το Σάιρ γέμισαν τη λογοτεχνία με μια εξαιρετικά επινοημένη γεωγραφία, πλάσματα αλλά και καινούργιες (ή πολύ παλιές;) γλώσσες.

Στις δικές μας προτάσεις συμπεριλάβαμε μόνο αυτά τα βιβλία ή τις σειρές βιβλίων που θεωρούνται «κλασικά» στο είδος τους. Σήμερα, κυκλοφορούν πάρα πολλά βιβλία φανταστικής λογοτεχνίας και είναι αλήθεια πολύ δύσκολο να διακρίνει κανείς, διαβάζοντας μια περίληψη στο οπισθόφυλλο, το σημαντικό έργο από τις απομιμήσεις και την βασισμένη πάνω σε συνταγές πεζογραφία. Είναι ακόμα δυσκολότερο να εκτιμήσεις αυτά τα έργα όχι ως ιστορίες φυγής από την πραγματικότητα και ιστορίες ελάχιστου σχολιασμού των κοινωνικών προβλημάτων, αλλά ως έργα που δηλώνουν την ανάγκη των συγγραφέων τους να επανακαθορίσουν την πραγματικότητα.

Όπως λέει η Ούρσουλα Λε Γκεν σε μια συνέντευξή της:

«το φράγμα μεταξύ της ρεαλιστικής μυθοπλασίας και της μυθοπλασίας του αδύνατου ή του υπερφυσικού έχει γίνει πορώδες. Υπάρχει ο μαγικός ρεαλισμός. Αυτές οι ιστορίες κινούνται από το δυνατό στο αδύνατο εξίσου αθόρυβα με τους ανθρώπους που περνούν τα σύνορα μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Μεξικού. Οι φανταστικοί ρεαλισμοί τους είναι βαθύτατα, εσκεμμένα ανατρεπτικοί. Αυτό δεν είναι λογοτεχνία φυγής.»

Υπάρχει πολλή αμφισβήτηση σχετικά με την ποιότητα και την αξία της φανταστικής λογοτεχνίας και το αν πρέπει να προτείνονται στα παιδιά τέτοιου είδους βιβλία. Όμως τα καλά βιβλία φανταστικής λογοτεχνίας είναι ένας τρόπος να προσελκύσεις τα παιδιά να διαβάσουν. Κυρίως τα παιδιά εκείνα που με άλλο τρόπο δεν θα διάβαζαν. Διαβάζουν αυτές τις ιστορίες επειδή τις νιώθουν δικές τους. Αν τους λέγαμε: «αυτό πρέπει να το διαβάσεις!" μπορεί και να σταματούσαν.