τρύπες (στο σχολείο)

Όταν αποφασίζαμε για το σχέδιο εργασίας με το οποίο θα ασχολιόμασταν, τα παιδιά της Πρώτης Δημοτικού αποφάσισαν σχεδόν ομόφωνα: «τα ηφαίστεια!».

«Ωχ!» ήταν η δική μου αντίδραση, διότι μέσα σε αυτό που ονομάζουμε «σχέδιο εργασίας» θέλω κι εγώ να χαίρομαι, να ευχαριστιέμαι την εξερεύνηση της γνώσης μαζί με τα παιδιά. Και αυτό το θέμα το είχα ήδη δουλέψει αρκετές φορές, με αρκετές διαφορετικές ομάδες. Σε αυτή την αγωνία μου η υπεύθυνη της βιβλιοθήκης του σχολείου μας μου απάντησε με μια πρότασή της: «ΤΡΥΠΕΣ!». Υπήρχε στη βιβλιοθήκη ένα βιβλίο για τις τρύπες που κάλυπτε και τα ηφαίστεια, αλλά και τόσα άλλα...

Δε θα ήταν δυνατόν να ασχοληθούμε με όλα αυτά, και έτσι επιλέξαμε με τη σειρά:
1. Ηφαίστεια,
2. Ζώα που ζουν σε τρύπες.
3. Μουσικά όργανα
Και αν θα μας έφτανε ο χρόνος, τότε είχαμε να διαλέξουμε από το «καζάνι» των ιδεών μας.

Η δουλειά άρχισε αμέσως: για κάθε θέμα τα παιδιά έφερναν υλικό κι εγώ,  διαμόρφωνα τις δραστηριότητες με βάση τους γνωστικούς στόχους.
Τα παιδιά άρχισαν να βλέπουν τον κόσμο γύρω τους μέσα από το θέμα μας. Το ίδιο και οι γονείς που συμμετείχαν με σχετικό υλικό και προτάσεις. Το βασικό πεδίο εργασίας, όμως, βασίστηκε σε ιδέες των παιδιών. Και να πώς παντρεύτηκαν αυτές οι ιδέες με τις γνωστικές ανάγκες εκείνης της περιόδου:

1. Φτιάξαμε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι σχετικό με τα ηφαίστεια. Για να υλοποιηθεί αυτή η ιδέα χρειάστηκε:
1.1. καταρχάς να το σχεδιάσουμε.
Κατά το σχεδιασμό καλύψαμε στόχους της γλώσσας (προφορική επικοινωνία, επιχειρηματολογία, συνεργασία μέσα από το λόγο), των μαθηματικών (προσανατολισμός, σχήματα, μεγέθη, προσαρμογή μεγεθών στο χώρο), της μελέτης περιβάλλοντος (ιστορία/ παλαιοντολογία, διαμόρφωση βιοτόπων, περιβαλλοντικές ανησυχίες).
1.2. Να το κατασκευάσουμε.
Εδώ τα εικαστικά είχαν το κυρίαρχο ρόλο (συνδυασμοί χρωμάτων, αισθητική, χειροτεχνικές κατασκευές, ζωγραφική (ταμπλό), γλυπτική (ηφαίστειο, πιόνια). Η γλώσσα, όχι μόνο στο επίπεδο της προφορικής επικοινωνίας, αλλά και για τη δημιουργία επεξηγηματικών σχεδίων/ προσχεδίων, διαμόρφωση λεκτικών οδηγιών στο ταμπλό κλπ. Τα μαθηματικά έδωσαν λύσεις σε θέματα κλίμακας (πόσο θα πρέπει να είναι το δέντρο σε σχέση με το δεινόσαυρο ή τον άνθρωπο), προσανατολισμού και διαμόρφωσης της διαδρομής που θα ακολουθήσουν τα πιόνια.
1.3. Στην κατασκευή ξεχωριστό ρόλο έπαιξαν οι κάρτες του παιχνιδιού.
Εδώ είναι σαφής η χρήση της γραπτής έκφρασης (είναι σημαντικό οι οδηγίες να είναι κατανοητές από όλους). Τα μαθηματικά επίσης, όσον αφορά στον αριθμό των καρτών, σε σχέση με τους σταθμούς του παιχνιδιού, αλλά και με το πόσα τετράγωνα εμπρός ή πίσω θα πρότειναν, ώστε να μπορούν να γίνουν οι κινήσεις. Τέλος η ευαισθητοποίηση των παιδιών σε θέματα περιβάλλοντος, αλλά και οι γνώσεις που αντλήθηκαν σε σχέση με την προστασία του εαυτού τους σε καταστάσεις καταστροφών προσέγγισαν τους στόχους της μελέτης περιβάλλοντος.
1.4. Οδηγίες χρήσης:
Αποδόθηκε γραπτά ο τρόπος χρήσης του παιχνιδιού και διαμορφώθηκαν οι κανόνες ώστε το παιχνίδι να είναι λειτουργικό. Τέλος, έγινε προσπάθεια να αναπτύξουμε τη συνεργασία των παικτών του επιτραπέζιου, χωρίς να προωθούμε τη νίκη του ενός (κοινωνικές δεξιότητες).

2. Τα παιδιά δημιούργησαν εικαστικά έργα (ατομικά για τα ηφαίστεια και τα ζώα που ζουν σε τρύπες), καθώς και ομαδικά (δημιούργησαν μία σπηλιά στην οποία μπορούσαν να μπαίνουν μέσα, σχεδίασαν την πρόσκληση προς τους γονείς)

3. Πραγματοποιήσαμε απλά πειράματα σχετικά με την πίεση και την αντοχή των υλικών όπου στηρίζεται η δράση των ηφαιστείων. Κατά τη διάρκεια των πειραμάτων γίνεται:
• Περιγραφή του τι θα συμβεί από το δάσκαλο.
• Καταγραφή εκτίμησης αποτελέσματος από τα παιδιά.
• Παρατήρηση πειράματος.
• Καταγραφή και σχέδιο αποτελέσματος.
• Αξιολόγηση αρχικής εκτίμησης.

4. Επισκεφτήκαμε χώρους με ζώα που ζουν σε τρύπες, σε σπήλαια, αλλά και παρακολουθήσαμε παραστάσεις που κάλυπταν το συγκεκριμένο θέμα.

5. Κατασκευάσαμε μουσικά όργανα, αφού πειραματιστήκαμε με το πώς μπορεί ο ήχος να βγαίνει από μία τρύπα και δούλεψαμε σχετικά τραγούδια.

6. Για την παρουσίαση στους γονείς αποφασίσαμε να φτιάξουμε μία κουκλοθεατρική παράσταση. Έτσι:
• Μέσα από τη δημιουργία της ιστορίας δουλεύτηκαν στόχοι λογοτεχνίας και γλώσσας,
• με την κατασκευή κούκλας δουλεύτηκαν στόχοι των εικαστικών, αλλά και των μαθηματικών και μελέτης περιβάλλοντος
• Καθώς τα παιδιά δημιούργησαν τη μουσική κάλυψαν μουσικούς στόχους και στόχους συνεργασίας (ορχήστρα κρουστών),
•  με τη θεατρική δράση ανέπτυξαν πτυχές της γλώσσας, του θεάτρου αλλά βασικά της συνεργασίας μεταξύ τους.
•  Και, τέλος, για τη ρύθμιση των φώτων και του ήχου από τα παιδιά αναπτύχθηκε η γλώσσα, θεατρικοί στόχοι, αλλά κυρίως η υπευθυνότητα απέναντι στους άλλους.

7. Η προετοιμασία της παρουσίασης στους γονείς βοήθησε τα παιδιά ώστε να εκφραστούν λεκτικά, και να ανακαλέσουν πληροφορίες, καταστάσεις, συναισθήματα.
• Δημιουργώντας την πρόσκληση ανέπτυξαν το γραπτό τους λόγο (απαιτήσεις μίας πρόσκλησης, μέρη, εμφάνιση, αισθητική), τη μαθηματική τους σκέψη, την εικαστική τους έκφραση και κάλυψαν στόχους κοινωνικών δεξιοτήτων.
• Κατά την παρουσίαση στους γονείς δημιουργήσαμε και ένα μουσείο, «Το μουσείο της ΤΡΥΠΑΣ». Τα παιδιά παρουσίασαν αντικείμενα που έχουν τρύπες (τρίφτης, τρυπητό κλπ), ή η λειτουργία τους βασίζεται στις τρύπες (φλογέρα, χωνί κλπ).

Β. Κτιστόπουλος, Δάσκαλος Α΄ Δημοτικού, Εκπαιδευτήρια Αργύρη - Λαιμού