Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα βιβλία γνώσεων με ομάδες παιδιών

Για να προετοιμάσουμε μια παρουσίαση βιβλίων γνώσης πρέπει να λάβουμε υπόψη μας:

• Την ηλικία των παιδιών που θα απευθυνθούμε.
• Τον χρόνο που θα διαρκέσει η παρουσίαση αυτή: πρόκειται για μια σχολική ώρα ή για το θέμα που απασχολεί όλο το μήνα τη βιβλιοθήκη ή την τάξη στην ευέλικτη ζώνη;
• Η επιλογή του θέματος που είναι συνάρτηση και της ηλικίας και της διάρκειας αλλά και άλλων παραγόντων όπως είναι η επικαιρότητα ή οι τοπικές δραστηριότητες και εκδηλώσεις.

Μια παρουσίαση - συζήτηση με τα παιδιά πρέπει πάντα να είναι καλά προετοιμασμένη από πριν και να έχουν επιλεγεί τα βιβλία που θα χρησιμοποιηθούν. Πρέπει επίσης να γνωρίζουμε εμείς το θέμα που θα παρουσιάσουμε και το υλικό των βιβλίων που θα χρησιμοποιηθούν έτσι ώστε να δώσουμε στις ερωτήσεις των παιδιών και στη συζήτηση το απαραίτητο βάθος και εύρος που ταιριάζει στο θέμα.

Δραστηριότητες για παιδιά προσχολικής ηλικίας

Σ' αυτή την ηλικία τα βιβλία γνώσης προσφέρουν στα παιδιά τα πρώτα κλειδιά για να ανοίξουν τις πόρτες της γνώσης. Ο χρόνος της παρουσίασης πρέπει να είναι σύντομος, γύρω στο ένα τέταρτο για να μην χάσουμε την προσοχή των παιδιών. Μεγάλο ρόλο σ' αυτές τις ηλικίες παίζει ο διάλογος που διεξάγεται μεταξύ των παιδιών, των βιβλίων που παρουσιάζονται και του νηπιαγωγού, του γονιού ή του υπεύθυνου της βιβλιοθήκης.

Σ' αυτή την ηλικία τα βιβλία αναφέρονται στις πρώτες έννοιες, το ζεστό, το κρύο, τα αντίθετα, τα ζώα, η φύση κ.λ.π. Στα βιβλία αυτά παίζει μεγάλο ρόλο η εικονογράφηση και μια δραστηριότητα είναι να παρατηρήσουν τα παιδιά τον τρόπο που εικονογραφούνται π.χ. τα ζώα ή τα φρούτα σε διάφορα βιβλία. Χρησιμοποιώντας και εικόνες από εξώφυλλα βιβλίων ή εικονογραφήσεις που θα βρείτε σε εκδοτικούς καταλόγους μπορείτε να φτιάξετε ένα αλφαβητάρι με διαφορετικές εικονογραφήσεις: Α της αρκούδας, Β του βάτραχου κ.ο.κ. Η σύγκριση ανάμεσα σε τρόπους εικονογράφησης του ίδιου θέματος εισάγει τα παιδιά από τόσο μικρή ηλικία στην έννοια των διαφορετικών πηγών και αντιλήψεων που υπάρχουν για κάθε θέμα, με λίγα λόγια της βιβλιογραφικής έρευνας.

Για τα παιδιά των πρώτων τάξεων του Δημοτικού είναι καλό να επιλέγουμε για κάθε θέμα που παρουσιάζουμε μερικά βιβλία -όχι πάρα πολλά- τα οποία έχουμε επιλέξει ανάμεσα σ' άλλα για την ποιότητα των πληροφοριών που παρέχουν, την εικονογράφησή τους, την κατανομή της ύλης τους. Τα παιδιά μπορούν να μελετήσουν το διαφορετικό τρόπο παρουσίασης της ίδιας πληροφορίας ή και τον πλούτο των πληροφοριών που το καθένα παρουσιάζει ή τον τρόπο προσέγγισης του θέματος, να συγκρίνουν τους τρόπους εικονογράφησης, την επιλογή του τίτλου κ.λ.π. (τα παιδιά θα ασχοληθούν περίπου μισή ώρα). Ο χρόνος που αφιερώνεται είναι μικρός και μπορεί να εφαρμοσθεί σχεδόν καθημερινά μέσα στην τάξη σε σχέση και με τα θέματα που αναφέρονται στα σχολικά βιβλία.

Δραστηριότητες για μεγαλύτερα παιδιά

Είναι πολύ σημαντικό τα μεγαλύτερα παιδιά να εξοικειώνονται με την έννοια της αλυσίδας της γνώσης: ένα βιβλίο δεν καλύπτει ολοκληρωτικά ένα θέμα αλλά αντίθετα ανοίγει το δρόμο για νέες απορίες και άρα νέες ανακαλύψεις και γνώσεις

Ένας τρόπος για να το πετύχουμε αυτό είναι να παρουσιάζουμε για κάθε θέμα που παρουσιάζουμε βιβλία που καλύπτουν διαφορετικές πτυχές του θέματος. Έχουμε έτσι τη δυνατότητα να προσφέρουμε στα παιδιά την ευκαιρία να ανακαλύψουν μόνα τους το εύρος στο οποίο μπορούν να απλώσουν το θέμα που ερευνούν.

Π.χ αν το θέμα μας είναι «Το περιβάλλον που ζούνε τα παιδιά» μπορούμε να παρουσιάσουμε:
Ένα βιβλίο που να παρακολουθεί την καθημερινή ζωή ενός παιδιού, με την οικογένειά του, στο σχολείο, με τους φίλους του.
Ένα βιβλίο λαογραφίας όπου θα γίνεται αναφορά στις παραδόσεις που σχετίζονται με την παιδική ηλικία: οι αντιλήψεις, τα δημοτικά τραγούδια, η καλλιτεχνική έκφραση.
Ένα βιβλίο που θα αναφέρεται στη ζωή των παιδιών σ' άλλες χώρες και πολιτισμούς: τι τρώνε, πώς πάνε στο σχολείο, τι μαθήματα κάνουν.
Ένα βιβλίο με καλλιτεχνικές φωτογραφίες που θα μπορεί να αποδώσει τη διάσταση του ονείρου και της φαντασίας που διαθέτει η παιδική ηλικία.
Ένα βιβλίο με βιογραφίες της παιδικής ηλικίας ανθρώπων που στη ζωή τους έγιναν σπουδαίοι.

Η επιλογή των βιβλίων εξαρτάται από την έκταση που επιλέγουμε εμείς να δώσουμε στο θέμα, από την ανταπόκριση που έχουν οι επιλογές μας στα παιδιά, και κυρίως από την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ενημέρωσή μας πάνω στα βιβλία που κυκλοφορούν και μπορούμε να έχουμε στη διάθεσή μας, έτσι ώστε να κεντρίζουμε το ενδιαφέρον των παιδιών παρουσιάζοντας πλευρές του θέματος που δεν τις έχουν φανταστεί. Το στοιχείο της έκπληξης είναι πάντα ένας σοβαρός παράγοντας προσέλκυσης του ενδιαφέροντος.

Η παρουσίαση ενός θέματος σε διαφορετικά ακροατήρια.

Με αφορμή ένα θέμα που θα επιλέξετε μπορείτε να οργανώσετε στη βιβλιοθήκη, στο σχολείο ή στην τάξη μια μικρή έκθεση βιβλίου. Σ' αυτή την περίπτωση πρέπει να χρησιμοποιήσετε βιβλία που θα απευθύνονται σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες του σχολείου ή της βιβλιοθήκης. Τα βιβλία μπορούν να παρουσιαστούν είτε κατά ηλικίες είτε σύμφωνα με τον τρόπο παρουσίασης του θέματος. Μαζί με τα βιβλία μπορείτε να οργανώσετε δραστηριότητες για διάφορες ομάδες ηλικιών, βασισμένες στα πειράματα που πολλά βιβλία γνώσεων προτείνουν (π.χ. ένα βιβλίο που προτείνει πειράματα για να ανακαλύψουν τα παιδιά τις λειτουργίες των αισθήσεων ). Τα βιβλία γνώσεων προτείνουν πολύ διαφορετικές προσεγγίσεις. Η πολύ καλή γνώση του υλικού που διαθέτουμε εξασφαλίζει πάντα και την επιτυχία της διοργάνωσης.

Εμπλουτισμός των βιβλίων γνώσεων με λογοτεχνικά βιβλία, βιβλία τέχνης και ποίησης.

Σε μια παρουσίαση ενός θέματος είναι πολύ καλό να εμπλουτίζουμε τις δραστηριότητες που προτείνουμε με την αφήγηση ενός παραμυθιού, την ανάγνωση ενός αποσπάσματος από ένα μυθιστόρημα, ενός ποιήματος, την παρουσίαση ενός έργου τέχνης (Ένα πολύ καλό δείγμα συνδυασμού λογοτεχνίας και γνώσεων είναι η σειρά βιβλίων Αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και η εποχή τους, που κυκλοφόρησαν οι εκδόσεις Gallimard και κυκλοφορούν στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Ερευνητές).

Αν το θέμα μας είναι η Σελήνη θα χρησιμοποιήσουμε βιβλία που περιγράφουν το ουράνιο σώμα Σελήνη, δηλαδή βιβλία για το διάστημα. Ταυτόχρονα όμως μπορούμε να τους διαβάσουμε ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν Από τη γη στη σελήνη, να τους διαβάσουμε το ποίημα του Καρυωτάκη Το φεγγαράκι απόψε και να τους παρουσιάσουμε ένα ζωγραφικό έργο που αποδίδει τη σελήνη.