Γαλλικά βιβλία γνώσεων για παιδιά

Κατανοώντας τον κόσμο και τον εαυτό μας!

...λίγη Ιστορία:

• Ο Ιούλιος Βερν επιχειρεί με τα «ασυνήθιστα ταξίδια», όπως ονομάζει τη σειρά των βιβλίων του να εκλαϊκεύσει τις επιστημονικές γνώσεις της εποχής του.
• Το 1948, ο ανθρωπολόγος Πωλ Εμίλ Βικτόρ εκδίδει τον «Απουτσιάκ η μικρή χιονονιφάδα» , στη σειρά Père Castor που εκδίδεται μέχρι σήμερα. O Απουτσιάκ είναι ένα βιβλίο γνώσεων για παιδιά που εισάγει για πρώτη φορά κάποια βασικά χαρακτηριστικά των παιδικών βιβλίων γνώσεων:

• διαφορετικά επίπεδα ανάγνωσης -πιο εύκολο που ακολουθεί μια ιστορία και δυσκολότερο που διευρύνει το πεδίο της γνώσης μαζί με κατάλληλη εικονογράφηση που επεξηγεί και συμβάλλει στη μετάδοση της γνώσης. Η πρόταση πολλαπλών επιπέδων ανάγνωσης μέσα στο ίδιο βιβλίο επιτυγχάνεται με διαφορετικές γραμματοσειρές και τον τρόπο που οργανώνονται μέσα στη σελίδα οι πληροφορίες.
• Τη δεκαετία του 1980 η τεχνολογική πρόοδος επιτρέπει την άνθιση της τυπογραφίας και της σελιδοποίησης συμβάλλοντας στην εξέλιξη της αισθητικής των βιβλίων (π.χ. Gallimard, Mon premiers découvertes όπου έγινε για πρώτη φορά χρήση διαφανειών που επέτρεπαν στο παιδί να βλέπει κάτι απ' έξω και από μέσα και η σειρά παιδικών βιβλίων για την Τέχνη του Κέντρου Pompidou). Τα βιβλία που κυκλοφορούν σήμερα οφείλουν πολλά στις σειρές που κυκλοφόρησαν εκείνη την περίοδο και ουσιαστικά εξελίσσουν τις τάσεις που πρωτοπαρουσιάστηκαν τότε τόσο στην προσέγγιση της γνώσης όσο και στον τρόπο της μετάδοσής της στα παιδιά.

Με μια τέτοια παράδοση η Γαλλία κατέχει τα πρωτεία στον χώρο των παιδικών βιβλίων γνώσης. (π.χ.: Έκθεση Παιδικού Βιβλίου, Μπολόνια, Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων 2009). Τόσο το γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα, που δίνει έμφαση στην εξωσχολική και πολυπρισματική γνώση, όσο και η γαλλική αγορά βιβλίου συνέλαβαν εξαρχής την σημασία και τον ιδιαίτερα χρήσιμο ρόλο που τα βιβλία γνώσης μπορούν να παίξουν στα παιδιά. Όποια κι αν είναι η μορφή τους, ο στόχος τους παραμένει όλα αυτά τα χρόνια ο ίδιος: να ευαισθητοποιήσουν τα παιδιά, να τα εξοικειώσουν με τη γνώση, να τα πληροφορήσουν και να εκλαϊκεύσουν τη γνώση και την επιστήμη. Σήμερα, πολλοί εκδοτικοί οίκοι δημιουργούν σειρές βιβλίων υψηλής αισθητικής αλλά και τεκμηριωμένης προσέγγισης αφιερωμένες σε συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα (Τέχνες, Φύση, Επιστήμες, Ιστορία κ.ά) έτσι ώστε να καλύπτεται σφαιρικά κάθε πεδίο του ενδιαφέροντος των παιδιών αλλά και οι διαφορετικές γνωστικές απαιτήσεις στις διάφορες ηλικιακές κατηγορίες από τα παιδιά της προσχολικής αγωγής μέχρι τους έφηβους. Προχωρούν όμως και παραπέρα τις αναζητήσεις τους προσεγγίζοντας τις γνωστικές κατηγορίες από διαφορετικές οπτικές γωνίες και ανανεώνοντας διαρκώς τους τρόπους έκφρασής τους (π.χ. ένα βιβλίο τέχνης αφιερώνεται στις σπείρες, τα ελατήρια και τους στροβίλους και ένα βιβλίο ιστορίας καταπιάνεται με την ιστορία του γέλιου ).

Η ιδιαιτερότητα των βιβλίων γνώσεων - γιατί τα βιβλία γνώσης.

Η στροφή και το ενδιαφέρον για τα βιβλία γνώσεων είναι στενά συνδεδεμένα με την έμφυτη παιδική περιέργεια και τις αναζητήσεις των παιδιών.
Ενθαρρύνουν την έρευνα και προσφέρουν στα παιδιά την απόλαυση του να μαθαίνουν έξω απ' τα στενά πλαίσια της σχολικής τάξης.
Βοηθούν τα παιδιά να εξοικειωθούν με επιστημονικά θέματα και να κατανοήσουν τη λειτουργία του κόσμου μέσα από τις σελίδες βιβλίων που δεν αποτελούν μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος.
Οι ερωτήσεις κι οι απορίες των παιδιών βρίσκουν απαντήσεις κατανοητές, προσιτές στην αντιληπτική τους ικανότητα αλλά ταυτόχρονα χωρίς να στερούνται επιστημονικής ακρίβειας. Αυτή η δισυπόστατη υφή των βιβλίων γνώσης είναι κι ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα που καλούνται να επαληθεύσουν: εκλαΐκευση της επιστημονικής γνώσης -χωρίς κατ' ανάγκη αυτή να σημαίνει και υπεραπλούστευσή της- και απαλλαγή της γνώσης από τον επιβλητικό χαρακτήρα της σχολικής μάθησης.
Τα παιδικά βιβλία γνώσης δεν αποτελούν είδος της εκδοτικής παραγωγής με μικρότερη σημασία. Η αυθεντικότητά τους, η φαντασία και η καλλιτεχνική τους αξία συναγωνίζονται και πολλές φορές ξεπερνούν τα βιβλία παιδικής λογοτεχνίας. Γιατί σ' αυτές τις ηλικίες η κάθε ανάγνωση πρέπει να είναι μια εμπειρία απόλαυσης γιατί αλλιώς είναι άχρηστη. Η απόλαυση της ανάγνωσης δεν περιορίζεται στις εικονογραφημένες ιστορίες, τα παραμύθια ή τα μυθιστορήματα. Η ανακάλυψη της γνώσης μπορεί να είναι το ίδιο περιπετειώδης για τα παιδιά.

Σ’ αυτό το αφιέρωμα προσπαθήσαμε να καταγράψουμε τις εκδοτικές τάσεις στα βιβλία γνώσεων στη Γαλλία, προσφέροντας σας ένα μικρό δείγμα βιβλίων για να ξεφυλλίσετε. Κυρίως όμως θέλουμε να δείξουμε τι από αυτό τον όγκο εκδοτικής παραγωγής μεταφράζεται και κυκλοφορεί στην Ελλάδα και πώς μπορεί όποιος ασχολείται με παιδιά να αξιοποιήσει. Η επιλογή των βιβλίων που παρουσιάζουμε δεν είναι εξαντλητική αλλά πιστεύουμε πως κανείς μπορεί να αποκτήσει μια εικόνα. Τέλος, όλα τα βιβλία που χρησιμοποιούνται ως παραδείγματα είναι μεταφράσεις γαλλικών βιβλίων και ο χωρισμός τους στις έξι κατηγορίες που δημιουργήσαμε δεν είναι πολύ αυστηρός. 

βιβλία για τη φύση   Ιστορία και γεωγραφία   επιστήμες και τεχνολογία

διαβάστε ακόμη:
Με ποια κριτήρια επιλέγουμε ένα βιβλίο γνώσης

Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα βιβλία γνώσεων με ομάδες παιδιών

πηγές:
Faire vivre une bibliothèque jeunesse: Guide de l' animateur, La joie par les livres, 2005
Geneviève Patte, Laissez-les lire! Enfance heureuse, 1978
Nicole Robine, Les ouvrages Documentaires pour la jeunesse, Bull. Bibl. France, Paris, t. 27, n° 9-10, 1982
Francoise Vanesse, Mille et une raison de revisiter le livre documentaire jeunesse, 2005
Revue Lecture Jeune, Autour du Documentaire, n° 80, 1996