Ιστορίες σε ψίχουλα...

Ιστορίες σε ψίχουλα...

Ιστορίες σε ψίχουλα...

Ένα πρόγραμμα έξι δίωρων συναντήσεων παιδιών της Ε΄και ΣΤ΄τάξης με τα βιβλία και την ανάγνωση.

Τα δεδομένα
Τρεις τάξεις Ε και Στ Δημοτικού, στο 4ο Δημοτικό Σχολείου Ταύρου, με λίγες αναγνωστικές εμπειρίες, με μαθησιακές δυσκολίες, με δυσκολίες, σε πολλές περιπτώσεις, κατανόησης της γλώσσας θα έπρεπε μέσα σε έξι δίωρες συναντήσεις η κάθε τάξη, να κάνει μια γνωριμία με τα βιβλία και να ανακαλύψει την απόλαυση της ανάγνωσης.

Τα «ειδικά» προβλήματα που προέκυψαν κατά τον σχεδιασμό του προγράμματος
• Η ηλικία των παιδιών: Τα παιδιά στις μεγάλες τάξεις του Δημοτικού συμμετέχουν με μεγαλύτερη δυσκολία σε προγράμματα που απαιτούν την «εθελοντική» συμμετοχή τους για να λειτουργήσουν.
• Ο χρόνος διεξαγωγής του προγράμματος: Στο τέλος της σχολικής χρονιάς τα παιδιά συμμετέχουν με μεγαλύτερη δυσκολία σε όλες τις σχολικές δραστηριότητες.
• Το πρόγραμμα συντόνιζε ένα πρόσωπο με εξειδίκευση στην προώθηση της ανάγνωσης, που όμως δεν γνώριζε τα παιδιά από πριν, δεν ήξερε τις συνήθειες τους και τα ενδιαφέροντά τους.
• Το πρόγραμμα έπρεπε να πολεμήσει μέσα σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα χρόνιες αντιλήψεις για την ανάγνωση και τα βιβλία: η δίωρη συνάντηση χαρακτηριζόταν από τα παιδιά αλλά και από τους δασκάλους ως «μάθημα», τα βιβλία μέσα στο μυαλό τους ήταν «πηγή γνώσεων», όπως έχουν μάθει να λένε, χωρίς όμως να σκέφτονται πως θα μπορούσαν να γίνουν και πηγή συναρπαστικών ιστοριών.

img_tavros_1.jpg img_tavros_2.jpg img_tavros_3.jpg

Ο σχεδιασμός της δράσης
Με αφετηρία τις παραπάνω διαπιστώσεις και περιορισμούς σχεδιάστηκε ένα πρόγραμμα αναγνώσεων που θα συνδύαζε την εισαγωγή σε μια διαφορετική πρόταση ανάγνωσης των βιβλίων, με τη δουλειά των παιδιών σε ομάδες γύρω από δραστηριότητες που χωρίς να έχουν το χαρακτήρα «μαθήματος, ήταν απαραίτητες προκειμένου να διατηρηθεί η συνοχή της τάξης. Έτσι, ο σχεδιασμός κινήθηκε στους παρακάτω βασικούς άξονες:
Θεματική προσέγγιση των βιβλίων
Τα βιβλία που προτάθηκαν στα παιδιά ήταν χωρισμένα κατά θέματα. Σε κάθε θέμα αντιστοιχούσαν 6 βιβλία διαβαθμισμένης δυσκολίας έτσι ώστε να υπάρχει περιθώριο επιλογής για τις δυνατότητες κάθε παιδιού. Όσον αφορά το βαθμό δυσκολίας του κάθε βιβλίου συχνά υπάρχει η τάση να δίνουμε στα παιδιά, ειδικά εκείνα που έχουν πρόβλημα ανάγνωσης για διάφορους λόγους, βιβλία μικρού βαθμού δυσκολίας. Όμως τα παιδιά συχνά προσπαθούν και τα καταφέρνουν να διαβάσουν και δυσκολότερα κείμενα αρκεί η πλοκή τους να τους κεντρίζει το ενδιαφέρον. Σε κάθε θεματική ομάδα καταβλήθηκε προσπάθεια να υπάρχουν διαφόρων ειδών βιβλία –κόμικς, περιπέτειες, φανταστικές ιστορίες, ιστορικά μυθιστορήματα κλπ.
Το πλεονέκτημα της ανάγνωσης σε θεματικές ομάδες είναι πως βοηθάει τα παιδιά να σκεφτούν και να διαβάσουν το βιβλίο με μια συγκεκριμένη οπτική, να ακολουθήσουν τη σκέψη τους και να την αναπτύξουν καθώς παρακολουθούν και τις ιστορίες των άλλων βιβλίων της ομάδας τους αλλά και να αντιλαμβάνονται πως υπάρχουν πολλές οπτικές ανάγνωσης για κάθε κείμενο και πως μια διαφορετική οπτική θα μπορούσε να εντάξει την ιστορία που διαβάζουν σε ένα άλλο θέμα. Το θέμα είναι επίσης μια καλή αφορμή για να ξεκινήσει μέσα στην τάξη μια «διαδρομή ανάγνωσης» όπου η μια ιστορία μας οδηγεί σε μια άλλη, δημιουργώντας ένα πλαίσιο για να ξεδιπλωθεί η συζήτηση και οι δραστηριότητες που προτείνονταν. Τα θέματα του προγράμματος ήταν: Κατοικίδια ζώα, Ταξίδια, Καλοκαίρια, Σούπερ ήρωες, Γίγαντες, Περάσματα, Τα δέντρα από τις ρίζες ως τα φύλλα, Αόρατοι, Μικροσκοπικά πλάσματα, Φιλίες.
Ένταξη των παιδιών σε ομάδες
Τα παιδιά στην πρώτη συνάντηση είχαν τη δυνατότητα να ξεφυλίσουν όλα τα βιβλία που είχαν επιλεγεί για το πρόγραμμα, και ήταν απλωμένα στα τραπέζια της βιβλιοθήκης. Πριν αποφασίσουν ποιο βιβλίο θα ήθελαν να διαβάσουν διαβάσαμε αποσπάσματα, αφηγηθήκαμε ο ένας στον άλλο τα ενδιαφέροντά μας και τι βιβλία είχαμε διαβάσει, αν ξέραμε κάποιο από τα βιβλία, αν κάποια απ’ αυτά είχε γυριστεί ταινία (αυτό είναι κάτι που παρακινεί ιδιαίτερα τα παιδιά να ενδιαφερθούν για ένα βιβλίο). Στο τέλος της πρώτης συνάντησης κάθε παιδί είχε διαλέξει ένα βιβλίο. Η επιλογή του αυτή αυτόματα το ενέτασσε σε μια ομάδα. Ο τρόπος αυτός επιλογής ομάδας συνέτεινε στο να συνεργαστούν παιδιά από διαφορετικές παρέες.
Σε όλες τις συναντήσεις τα παιδιά είχαν διπλό ρόλο: ατομικά το κάθε παιδί διάβαζε και παρουσίαζε το βιβλίο που είχε επιλέξει και την ίδια ώρα ως μέλος της ομάδας του εργαζόταν για να παρουσιάσει τα χαρακτηριστικά του θέματός της.
Φυλλάδιο με προτάσεις δραστηριοτήτων
Το πρόγραμμα που σχεδιάστηκε ονομάστηκε «ιστορίες σε ψίχουλα» για δύο κυρίους λόγους: ο πρώτος, γιατί ο χρόνος ήταν εξαιρετικά σύντομος για τους μακρείς χρόνους που χρειάζεται για να καλλιεργηθεί η απόλαυση της ανάγνωσης, άρα θα ήταν μόνο ψίχουλα αυτά που θα γευόμασταν, και ο δεύτερος λόγος ήταν γιατί πολλές φορές τα ψίχουλα είναι αρκετά για να μας δείξουν το δρόμο μας, να οριοθετήσουν τη διαδρομή μας, όπως έκανε κι ο Κοντορεβιθούλης στο δάσος. Για να γίνει αυτό πιο κατανοητό, σχεδιάστηκε ένα φυλλάδιο για να μαζέψει εκεί τα ψίχουλα της ιστορίας του το κάθε παιδί. Τα ψίχουλα μιας ιστορίας μπορεί να είναι τα χαρακτηριστικά των ηρώων της και οι μεταξύ τους σχέσεις μπορεί να είναι κάποια αντικείμενα που καθορίζουν την πλοκή, όπως π.χ. τα μαγικά αντικείμενα στα παραμύθια, μπορεί να είναι κάποιες λέξεις που τη στιγμή που εκφέρονται αλλάζουν τις σχέσεις των ηρώων, μπορεί να είναι κάποιοι αριθμοί που σηματοδοτούν την εξέλιξη, όπως π.χ. οι αριθμοί στο μυθιστόρημα του Ιούλιου Βερν, Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες. Ψίχουλα που μαζεύουμε είναι κι οι σκέψεις που μας γεννιούνται καθώς διαβάζουμε. Αυτό που έπρεπε να αποφύγουμε ήταν να θεωρηθεί αυτό το φυλλάδιο ως ένα άλλο τετράδιο εργασιών που υποχρεωτικά έπρεπε να συμπληρωθεί. Αντίθετα, έπρεπε να είναι μια πρόταση ανάγνωσης των βιβλίων, μια πυξίδα για να μην χάσουν το δρόμο τους.
Οργάνωση πρωινού τις δυο πρώτες ώρες
Κατά τη διάρκεια των 6 δίωρων συναντήσεων τα παιδιά και των τριών τάξεων έτρωγαν μαζί πρωινό. Το σχολείο σε συνεργασία με τους υπεύθυνους για το πρόγραμμα μεριμνούσε να υπάρχει κρύα σοκολάτα και γλυκά για τα παιδιά. Τα ίδια τα παιδιά παρακινήθηκαν να ετοιμάζουν κάτι και να το φέρνουν για τους συμμαθητές τους και πολλά ανταποκρίθηκαν. Κατά τη διάρκεια του πρωινού συζητούσαμε για το πώς προχωρούσε η ανάγνωση των βιβλίων τους.
Η συσχέτιση της ανάγνωσης με μια τέτοια διαδικασία λειτουργεί, ώστε να νοιώσουν τα παιδιά οικεία σ’ ένα περιβάλλον διαφορετικό από αυτό της τάξης, να γεφυρώσουν τα βιβλία με στιγμές που απολαμβάνεις και χαλαρώνεις κι όχι αναγκαστικά με τη μάθηση, να καλλιεργήσουν αναγνωστικές συμπεριφορές, όπου τα βιβλία είναι το αντικείμενο μιας κουβέντας μεταξύ φίλων.
Παρουσίαση της δουλειάς των παιδιών
Η παρουσίαση της δουλειάς τους δίνει στα παιδιά κίνητρο και τα ενθουσιάζει. Καθώς η δράση δεν ήταν οργανωμένη μέσα σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο υποστήριξης της ανάγνωσης και τα παιδιά δεν ήταν εξοικειωμένα με την ανάγνωση ιστοριών, η απόφαση να παρουσιάσουν τα ψίχουλα που μάζεψαν από τις ιστορίες τους στους γονείς τους αλλά και στα άλλα παιδιά του σχολείου λειτούργησε ενθαρρυντικά για να συνεχίσουν την εξερεύνηση του βιβλίου τους αλλά και συνολικά του θέματος της ομάδας τους.

img_tavros_4.jpg img_tavros_5.jpg img_tavros_6.jpg

Οι στόχοι
Ο πρώτος στόχος ήταν να διαβάσει κάθε παιδί ένα βιβλίο. Να γνωρίσει με αφορμή αυτό το βιβλίο κι άλλα τέσσερα πέντε που μέσα στο μυαλό του θα τα ένωνε με μια γραμμή φτιάχνοντας ένα μονοπάτι ανάγνωσης, όπου η μια ιστορία θα το οδηγούσε σε κάποια άλλη μέσα από τα αποσπάσματα που διαλέξαμε να διαβαστούν μέσα στη βιβλιοθήκη. Κατά το σχεδιασμό τέτοιων μικρής έκτασης δράσεων πρέπει πάντα να ορίζονται προσιτοί στόχοι που όμως πάντα πρέπει να σχεδιάζονται ως να εκτελούνταν σε ιδανικές συνθήκες χρόνου και χώρου ώστε να επιτευχθούν η καλλιέργεια αναγνωστικής συμπεριφοράς, κριτικής και δημιουργικής ανάγνωσης, σύνδεσης του κειμένου με το έργο των εικονογράφων.
Επίσης, ζητούμενο ήταν να αποσυνδεθεί η ώρα της βιβλιοθήκης από το σχολικό πρόγραμμα και να λειτουργήσει με τους δικούς της κανόνες: χωρίς καταναγκασμό, χωρίς επιβολή κυρώσεων. Να παροτρύνει τέλος, τα παιδιά να σκεφτούν τη λειτουργία της ανάγνωσης μέσα στο πλαίσιο της καθημερινής τους ζωής, να αναλογιστούν αν, πότε και τι διαβάζουν στον ελεύθερο χρόνο τους.

Η υλοποίηση
Παρουσιάστηκαν περίπου 55 βιβλία, από τα οποία τα παιδιά διάλεξαν 42. Από τα 42 παιδιά που δανείστηκαν βιβλία, τα 19 ολοκλήρωσαν την ανάγνωση του, ενώ 16 το διάβασαν χωρίς να καταφέρουν να το τελειώσουν (σε μερικές περιπτώσεις οφείλεται και στον όγκο του βιβλίου που είχαν διαλέξει). 7 παιδιά συνεργάστηκαν ελάχιστα και δεν έδειξαν ενδιαφέρον να διαβάσουν ή να πάρουν μέρος στην παρουσίαση. Περίπου 15 παιδιά συμπλήρωσαν το φυλλάδιο που τους μοιράστηκε.
Τα παιδιά που ανήκαν σε ομάδες των οποίων το θέμα ήταν πιο ασυνήθιστο, δούλεψαν πιο πρωτότυπα και πραγματικά στηρίχτηκαν στα βιβλία που διάβασαν για να παρουσιάσουν τα χαρακτηριστικά της ομάδας τους (π.χ. τα θέματα Περάσματα, Σούπερ ήρωες ή Αόρατοι). Αντίθετα τα παιδιά που ανήκαν σε ομάδες με θέματα που είναι αντικείμενο επεξεργασίας μέσα στην τάξη, εύκολα εκφράζονταν με στερεότυπες φράσεις χωρίς να μπορούν να χρησιμοποιήσουν το υλικό του βιβλίου που είχαν διαβάσει για να το παρουσιάσουν (π.χ. τα θέματα Φιλίες και Τα δέντρα από τις ρίζες ως τα φύλλα).
Όλα τα παιδιά τέλος, έδειξαν ιδιαίτερο ενθουσιασμό για να εικονογραφήσουν σκηνές από το βιβλίο που διάβασαν και να συνθέσουν στην τελευταία συνάντησή μας, το υλικό που είχαμε μαζέψει και να το παρουσιάσουν σε μεγάλα πανώ.

Συμπεράσματα
Είναι παρακινδυνευμένο να εξάγονται συμπεράσματα επιτυχίας ή αποτυχίας ενός τόσο μικρής χρονικής διάρκειας προγράμματος. Αν όμως μαζέψει κάποιος τα «ψίχουλα» από την ανάγνωση αυτών των παιδιών θα βρει παιδιά που οι ιστορίες που διάβασαν τους κέρδισαν, παιδιά που ενώ στην αρχή το μόνο που επιδίωκαν ήταν να προκαλούν θόρυβο και να προσελκύουν την προσοχή, στο τέλος πρωτοστάτησαν για να παρουσιαστεί η δουλειά όλης της τάξης. Θα βρει και παιδιά, τα λιγότερα βέβαια, που ανακάλυψαν βιβλία που τους άρεσε να διαβάσουν και που δύσκολα θα τα είχαν διαβάσει χωρίς τη βιβλιοθήκη του σχολείου τους, παιδιά που εμπνεύστηκαν από τις εικόνες που παρατήρησαν και προσπάθησαν να τις αποδώσουν. Παιδιά που είχαν την ανάγκη να ανακαλύψουν κάτι διαφορετικό σε ό,τι έκαναν. Σ’ έναν κόσμο κλειστό και εξαιρετικά προκαθορισμένο γι’ αυτά.

img_tavros_7.jpg img_tavros_8.jpg img_tavros_10.jpg

Προτάσεις
Η ουσιαστική δουλειά της βιβλιοθήκης δεν έχει ποτέ να επιδείξει φαντασμαγορικά αποτελέσματα. Απαιτεί επιμονή και υπομονή. Και κυρίως διάρκεια. Απαιτεί να γνωρίζεις τα παιδιά τα οποία τους προτείνεις και τους δανείζεις βιβλία, απαιτεί να θυμάσαι τι άλλο έχουν διαβάσει για να τα τροφοδοτείς συνέχεια με τα «ψίχουλα» που θα σηματοδοτούν το μονοπάτι των βιβλίων που θα χαράζουν. Με αφετηρία αυτή τη διαπίστωση προτείνεται:
• Η συνεχής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών ώστε να μπορούν να αναλάβουν οι ίδιοι τη λειτουργία της βιβλιοθήκης (αν δεν προβλέπεται θέση υπεύθυνου βιβλιοθήκης) με τους όρους που περιγράφηκαν παραπάνω. Επίσης οι δάσκαλοι θα πρέπει να ενημερώνονται για τα παιδικά βιβλία που κυκλοφορούν και να γνωρίζουν το περιεχόμενό τους, ώστε να μπορούν να οργανώνουν δράσεις γύρω από την ανάγνωση που δεν θα είναι απλώς η αφορμή για ζωγραφική ή θεατρικό παιχνίδι αλλά θα προτείνουν τρόπους προσέγγισης των κειμένων.
• Η συνεχής αναφορά σε βιβλία τόσο λογοτεχνίας όσο και γνώσεων κατά τη διάρκεια όλων των μαθημάτων και η ανάδειξη του ρόλου τους στην καθημερινή μας ζωή.
• Ο εμπλουτισμός των βιβλιοθηκών και η σωστή λειτουργία τους είναι το πρώτο και σημαντικότερο σκαλοπάτι για την καλλιέργεια στα παιδιά της χαράς της ανάγνωσης, της εξερεύνησης και της διεύρυνσης των οριζόντων τους.

Ειρήνη Βοκοτοπούλου
κοινωνιολόγος,
υπεύθυνη του σχεδιασμού και της υλοποίησης του προγράμματος «Ιστορίες σε ψίχουλα»

 

δείτε τα βιβλία...

δείτε μερικά «ψίχουλα»

δημοφιλή θέματα βιβλίων στο bookbook.gr

Αρκούδες Αστυνομικά Γαλλία Δώρα Εβραίοι Ελλάδα, ελληνική επανάσταση 1821 Ευρώπη Ηρωίδες Κίνα Καλοκαίρι Καπέλα Κατοχή Κυκλάδες Παρίσι Σπίτια Τσίρκο Χριστούγεννα άγγελοι άγρια ζώα άλογα έρωτας έφηβοι ήρωες αγάπη αγροκτήματα αγόρια αδέρφια αλεπούδες ανάγνωση ανάποδα παραμύθια ανθρώπινα δικαιώματα αριθμοί αρχαία Ελλάδα αρχαία Ελλάδα, Ιστορία αρχαία ελληνική ιστορία αρχιτεκτονική αστέρια αστρονομία βασιλιάδες βατράχια βιβλία βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία βιογραφίες βροχή βυζαντινή αυτοκρατορία βυθός γάτες γέφυρες γίγαντες γενέθλια γεωμετρία γιαγιάδες γιορτή γλυπτική γονείς και παιδιά δάση δέντρα δεινόσαυροι δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος διάστημα διαφορετικότητα δράκοι δρόμοι δόντια υγιεινή ειρήνη εκπαιδευτικοί ελέφαντες ελληνική μυθολογία ενηλικίωση εξερευνήσεις εξωγήινοι επιστήμη επιστήμονες εποχές ερωτήσεις ευτυχία εφευρέσεις εφηβεία ζουζούνια ζούγκλες ζωγράφοι ζωγραφική ζωγραφικοί πίνακες ζώα ημερολόγια θάλασσα θάνατος θάρρος θεατρικά έργα θησαυροί ιππότες ιστορία, ελληνική ιστορία, παγκόσμια ιστορίες κήποι καράβια κατοικίδια ζώα κηπουρική κλιμακωτά παραμύθια κορίτσια κουνέλια κουτιά κόμικς λέξεις λαγοί λαχανικά λιοντάρια λουλούδια λύκοι μάγισσες μάγοι μέλλον μαγειρική μαθηματικά μαμάδες μετανάστες μουσεία μουσική μπαμπάδες μύθοι νάνοι νεράιδες νησιά ντετέκτιβ νύχτα ξωτικά ξόρκια οικογένεια οικολογία οικονομία ορχήστρες ουράνιο τόξο πέταγμα παιδιά παιδιά με ειδικές ικανότητες παιδική ηλικία παιχνίδια παππούδες παραμύθια παρελθόν πειρατες περάσματα περιβάλλον περιβαλλοντική ρύπανση περιπέτειες ποίηση ποδόσφαιρο πολιτικά δικαιώματα ποντίκια ποτάμια πουλιά πρίγκιπες προϊστορία πρόσφυγες πρώτος παγκόσμιος πόλεμος πτήση πόλεις πόλεμος ρομπότ ρούχα σαλιγκάρια σελήνη σκοτάδι σκύλοι συμπεριφορά τρόποι συναισθήματα συνταγές σχήματα σχολεία σχολείο σχολικός εκφοβισμός σύννεφα τέρατα τέχνη τέχνηεκπαίδευση τίγρεις ταξίδια τηλεόραση υποβρύχια φάλαινες φαγητό φαντάσματα φανταστική λογοτεχνία φιλίες φιλοσοφία φοβίες φυσική φόβος φύση χάρτες χειμώνας χελώνες χορός χρυσοθήρες χρόνος χρόνος μέτρηση χρώματα όνειρα ύπνος
bookbook.gr
κλείσιμο